Als insecten en teken ons als voedsel of hun vijand zien
Expert Ilse Moerland
Disciplineverantwoordelijke Arbeidsgeneeskunde
Eerste hulp bij teken en insectenbeten/-steken
Wij mensen zijn niet alleen om van de lente en zomer te houden. Ook insecten en andere beet- en steekgrage diertjes zijn fan van de warme maanden. Vaak aanzien ze ons als een soort wandelend buffet waar ze graag eens hun kaken in zetten. En soms denken ze dat wij de vijand zijn die een scherpe angel en een scheut gif verdienen. Insectenbeten en -steken wat doen we ertegen? En wat als een teek zijn hele hoofd naar binnen wurmt?
Een insectenbeet is het gevolg van een hongertje van een zespotig diertje dat het op ons bloed heeft gemunt. De irritante jeuk of de huiduitslag ontstaat door het speeksel van het insect. Een steek daarentegen is een daad van zelfverdediging en gaat dieper in onze huid omdat het beestje een angel gebruikt en bij de aanval ook gif in ons lichaam spuit. “Geen van beiden hoeven ernstig te zijn”, zegt Ilse Moerland, disciplineverantwoordelijke Arbeidsgeneeskunde van IDEWE. “Ook al is de pijn of de jeuk ten gevolge van het gif doorgaans heviger. Afhankelijk van je gevoeligheid kan de reactie ook wat langer duren maar gaat na maximum een paar dagen vanzelf weer over.”
Er zijn echter situaties waardoor steken of beten wel risico’s inhouden. “Bijvoorbeeld voor mensen die allergisch zijn. Een steek van een bij of wesp kan op die manier wel levensbedreigend worden. Terwijl andere insecten, muggen bijvoorbeeld, ziektes zoals malaria kunnen overdragen. Dat is ook het geval voor teken, kleine spinachtige diertjes die geduldig in het gras of struikgewas wachten tot mens of dier voorbijkomen om dan vervolgens hun kop door onze huid te steken om zich tegoed te doen met bloed. Op zich niet erg maar een teek kan drager zijn van de ziekte van Lyme en zijn gastpersoon besmetten.”
Uit een veiligheidsenquête van Preventagri in 2023 blijkt dat de voornaamste oorzaak (15%) van gerapporteerde ongevallen tekenbeten waren.
Geef ze geen kans om toe te slaan
De beste manier om geen vervelende gevolgen over te houden aan een ontmoeting met dergelijke beestjes is jezelf beschermen.
“Als je voor je werk of in je vrijetijd aan de slag gaat waar veel insecten voorkomen kan je er best voor kiezen om aangepaste kledij te dragen”, aldus Ilse Moerland. “Lange mouwen, lange broek en gesloten schoenen zijn vaak voldoende om ze geen kans te geven om tot bij je huid te geraken. Je kan ook een spray gebruiken op basis van DEET, een doeltreffende insecticide die weliswaar ook toxisch is en die je niet mag inademen.”
Teken
“Deze preventieve maatregelen zijn ook effectief tegen teken maar aangezien je vaak niet eens merkt dat zo een teek zijn kop naar binnen heeft gestoken, is het aangewezen om je lichaam na een dag in de natuur goed te controleren op deze beestjes. Teken zijn amper een paar millimeter groot, kijk dus ‘s avonds zeker in je lichaamsplooien of tussen je tenen want ze houden vooral van warme plekjes.”
“Als je er een ziet, gebruik dan een tekenpincet om het diertje zo dicht mogelijk bij je huid vast te nemen en in één beweging te verwijderen. Duw het beestje niet plat en gebruik evenmin je nagels om de teek te verwijderen want daardoor bestaat het risico dat de teek zijn maaginhoud, inclusief de bacterie die verantwoordelijk is voor de ziekte van Lyme, in je lichaam spuit. Dat is ook de reden waarom je geen ontsmettingsmiddel of alcohol mag gebruiken zolang de teek niet verwijderd is.”
Toch gebeten of gestoken?
De website van Gezondheid en Wetenschap geeft wie toch gebeten of gestoken werd door een insect volgend advies mee.
- Probeer niet te krabben. Krabben verergert de jeuk en kan voor infecties zorgen.
- Ben je door een bij gestoken door een bij of hoornaar? Hou dan het het getroffen lichaamsdeel immobiel zodat het gif zich niet verder verspreidt en verwijder de angel zo snel mogelijk. Dit doe je best door met een dun, plat voorwerp (bv. creditcard of munt) het huidoppervlak af te schrapen.
- De angel van een wesp of hommel gaat vanzelf uit de huid wanneer het insect zich losmaakt.
- Gebruik tegen de pijn een koud kompres of een verkoelende gel op de plek van de steek.
- Ben je gestoken in de mond of keel, drink dan best iets koud tegen de pijn en zwelling. Ga bij een sterke zwelling naar een arts of spoeddienst.
- Ben je allergisch voor bijen-, wespen-, hoornaar- of hommelsteken, dan moet je blootstelling vermijden en steeds adrenaline-injecties met je meedragen.
De juiste aanpak bij tekenbeten wordt ook uitgelegd op de website van de Vlaamse Overheid.
Lees meer over insectenbeten en -steken op de website van Gezondheid en Wetenschap.