Moederschapsbescherming begint al voor de conceptie
Expert Lode Godderis
CEO IDEWE
Wacht niet tot u weet dat uw werkneemster zwanger is om een risicoanalyse uit te voeren
Moederschapsbescherming is cruciaal om ervoor te zorgen dat jonge moeders, aanstaande moeders en hun (ongeboren) kinderen gezond zijn en blijven. “Sommige stoffen en omstandigheden op het werk zorgen er ook voor dat zwanger worden bemoeilijkt wordt. Als werkgever kan u dus beter niet wachten om een risicoanalyse uit te voeren tot een werkneemster meldt dat ze zwanger is”, zegt professor arbeidsgeneeskunde en onderzoeksdirecteur Lode Godderis.
In de eerste acht weken van de zwangerschap is het embryo het meest gevoelig voor schade door externe factoren. Aangezien in die periode de organen worden gevormd, kunnen bepaalde stoffen groeistoornissen en misvormingen veroorzaken. “Van bepaalde ‘reprotoxische stoffen’ kennen we de problematische werking tijdens de zwangerschap. Door de gevaaraanduiding H360-362 op de bijsluiter wordt u daarvan verwittigd. Probleem is echter dat voor veel stoffen de reprotoxische effecten niet goed gekend zijn of dat er nog geen Europese eensgezindheid is over de classificatie, bijvoorbeeld voor hormoonverstorende stoffen.”
Epigenetica
Het gevaar schuilt bovendien niet uitsluitend in stoffen die ingrijpen op de genetische code. Arbeidsomstandigheden en de levensstijl van de moeder kunnen een impact hebben op de manier waarop genen reageren. “Daarmee zitten we op het domein van de epigenetica. We hebben het dan niet langer over wijzigingen en schade in genen maar over de manier waarop genen al dan niet aan- en afgezet worden en al dan niet correct worden uitgelezen. Precies rond de periode van de conceptie en tijdens de zwangerschap worden genen voortdurend aan en -afgezet. Cellen krijgen op die manier een functie als bijvoorbeeld huid- of hartcel. Een fout in het uitleesmechanisme kan ervoor zorgen dat bepaalde genen niet kunnen uitgelezen worden. Als gevolg hiervan ontstaan cellen die niet of onvoldoende afgeremd worden in hun groei. Dat is bijvoorbeeld het geval met kankercellen.”
Hongerwinter
In dat verband is het bijzonder interessant om te weten wat er gebeurd is met vrouwen die zwanger waren tijdens de Nederlandse hongerwinter van ’44-’45.
“Niet alleen zij maar ook de embryo’s in hun baarmoeder kregen onvoldoende voedingsstoffen. Vandaag stellen we vast dat deze mensen een hoger risico lopen op hart- bloedvataandoeningen. Er is lang gezocht naar een verklaring en die ligt voor een stuk in de epigenetica.”
“In de buik van onze moeder worden we voorgeprogrammeerd voor het leven dat ons te wachten staat. In de hongerwinter was dat een leven in zeer moeilijke omstandigheden en hongersnood. Onderzoek wees uit dat bij mensen, die in die periode in mamma’s buik vertoefden, de uitlezing van genen die tussenkomen in het verzadigingsgevoel en vetregeling anders verloopt, wat hen moest beschermen in moeilijke tijden. Ze waren als het ware epigenetisch voorgeprogrammeerd om te leven met weinig voedsel. Maar in plaats van honger te lijden, konden ze opgroeien in the golden sixties; een periode van overvloed. Het zorgde ervoor dat ze gevoeliger werden voor hart en bloedvataandoeningen en suikerziekte.”
Welke stoffen zijn reprotoxisch?
“Het toont aan dat onze levensstijl niet alleen een impact heeft op het aan- en afzetten van bepaalde genen en bijgevolg op onze gezondheid maar dat het ook niet zonder gevolgen blijft voor de gezondheid van onze nakomelingen. Het loont met andere woorden zeker de moeite om na te denken over de stoffen waaraan we blootgesteld worden op het werk. Daarnaast moeten we ook verder onderzoeken in hoeverre een gezonde levensstijl die problematiek kan compenseren.”
“Ik raad werkgevers hoe dan ook aan om niet te wachten tot een werkneemster hen op de hoogte brengt van haar zwangerschap om een grondige risicoanalyse uit te voeren naar de aanwezigheid van reprotoxische stoffen.”
Bekijk de uiteenzetting die Lode Godderis over dit thema gaf voor Universiteit van Vlaanderen.